Công nghệ số với gia đình thời hiện đại

Ngày nay, với sự phát triển vượt bậc của khoa học, công nghệ số đã ra đời và làm đổi thay mạnh mẽ mọi mặt của cuộc sống. Internet cùng các thiết bị thông minh đã dần trở nên quen thuộc và không thể thiếu trong đời sống thường ngày. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích mà nó mang lại, vẫn còn đó không ít những tác động tiêu cực, gây ảnh hưởng xấu tới các chuẩn mực, giá trị và mối quan hệ xã hội. Gia đình Việt Nam cũng không nằm ngoài cơn bão công nghệ đó, và phải chịu những ảnh hưởng cả tích cực lẫn tiêu cực. Các thiết bị số len lỏi vào từng gia đình đã làm thay đổi lối sống, thói quen sinh hoạt, hay nghiêm trọng hơn, còn có thể gây ảnh hưởng xấu đến mối quan hệ giữa các thành viên và tương lai con trẻ.

Sự phát triển bùng nổ, lan rộng của công nghệ số hiện đại đã thay đổi hoàn toàn diện mạo của cuộc sống, mang đến nhiều tiện ích, trải nghiệm mới mẻ cho con người, từ thành thị cho tới những vùng quê. Việc kết nối internet, hay sở hữu một thiết bị thông minh như smartphone, máy tính bảng… đã trở nên dễ dàng và phổ biến đối với mỗi gia đình. Bên cạnh người lớn, trẻ em cũng được tiếp cận với những thiết bị này từ rất sớm và sử dụng một cách thường xuyên, trong số đó có cả những bé dưới 3 tuổi. Và, tuy còn gặp phải những rào cản nhất định, nhưng người cao tuổi cũng đã dần tiếp cận, sử dụng công nghệ số để phục vụ cho cuộc sống của mình. Có thể nói, hiện nay, đây đã là một phần quan trọng, không thể thiếu trong cuộc sống.

Trên thực tế, không thể phủ nhận những lợi ích mà công nghệ số mang tới cho gia đình. Trước kia, khi internet và những thiết bị hiện đại chưa phát triển, các hình thức giải trí của con người rất hạn chế. Còn giờ đây, với những tiện ích giải trí phong phú, đa dạng, công nghệ số giúp các thành viên gia đình giải tỏa căng thẳng trong cuộc sống thường ngày, thư giãn sau thời gian học tập, làm việc mệt mỏi. Họ có thể thoải mái lựa chọn những hình thức giải trí phù hợp với bản thân mình như đọc tin tức, xem phim, nghe nhạc, chơi game, hay chuyện trò, chia sẻ với bạn bè, người thân trên các mạng xã hội. Ngoài chức năng giải trí, trẻ em cũng có thể thông qua các ứng dụng hay trò chơi hữu ích, mang tính giáo dục, học tập để rèn luyện khả năng tư duy, cũng như thu nhận thêm kiến thức. Còn người lớn, bên cạnh những kiến thức thông thường khác, hoàn toàn có thể tìm kiếm các thông tin hữu ích trên internet về chăm sóc gia đình, con cái để vừa mở mang tri thức, nâng cao hiểu biết, vừa góp phần củng cố hạnh phúc.

Những ứng dụng đa dạng, mới mẻ của công nghệ số cũng giúp các thành viên gia đình có thể kết nối, liên lạc khi ở xa nhau. Ngoài cách thức gọi điện liên lạc thông thường hay gửi tin nhắn theo kiểu truyền thống trước kia, giờ đây, chỉ với một thiết bị thông minh có kết nối internet, các thành viên trong gia đình có thể kết nối với nhau bằng nhiều cách. Họ có thể chia sẻ những hình ảnh hay các đoạn video tự quay của mình, xem của người khác, và trò chuyện với nhau thông qua mạng xã hội. Ngoài ra, các ứng dụng video call còn giúp họ thực hiện cuộc gọi mà có thể nhìn thấy hình ảnh trực tiếp của nhau trên màn hình, giống như đang nói chuyện mặt đối mặt. Điều này khiến cho khoảng cách địa lý không còn là vấn đề quá lớn, mà các thành viên vẫn có thể liên lạc, kết nối thông tin một cách thường xuyên khi ở xa nhau để duy trì tình cảm, thắt chặt mối quan hệ gia đình. Đây cũng là công cụ hữu ích trong việc đảm bảo sức khỏe tinh thần cho người cao tuổi, khi nhu cầu lớn nhất của họ luôn là tỉnh cảm, được gần hơn với bạn bè, người thân để không cảm thấy cô đơn. Ngoài ra, việc gia đình cùng nhau sử dụng công nghệ cũng khiến các thành viên thêm gắn bó, như bố mẹ chơi game với con, hay cả nhà cùng xem một bộ phim…

Bên cạnh những tác động tích cực, sự phát triển và sức lan tỏa mạnh mẽ của công nghệ số cũng gây ra ảnh hưởng xấu tới hạnh phúc gia đình. Nó đang trở thành tác nhân vô hình phá vỡ sự liên kết trong gia đình, khiến cho mối quan hệ giữa các thành viên lỏng lẻo hơn. Công nghệ có khả năng đưa con người tới gần nhau hơn, nhưng lại tạo nên sự xa cách giữa chính các thành viên trong một gia đình. Đây cũng là thực trạng chung trong khá nhiều gia đình hiện nay. Trước kia, giờ cơm tối là lúc gia đình quây quần bên nhau, bố mẹ hỏi han chuyện học hành của con cái, hay kể cho nhau những chuyện buồn vui xảy ra trong ngày để cùng chia sẻ. Còn bây giờ, sau thời gian làm việc, học tập mệt mỏi, họ vẫn quây quần bên bữa cơm, nhưng lại vừa ăn vừa dán mắt vào màn hình, chiếc smartphone gần như trở thành vật bất ly thân. Và sau khi dùng bữa xong, mỗi thành viên lại dùng những thiết bị đó để phục vụ cho những nhu cầu giải trí riêng của mình. Con cái trở về phòng riêng để sử dụng, còn bố mẹ tuy có ngồi cạnh nhau nhưng lại cũng mỗi người một máy. Những cuộc chuyện trò cứ vì vậy mà ít dần đi, sự lắng nghe, chia sẻ để hiểu nhau hơn cũng không còn. Họ không còn tâm sự với nhau những vấn đề gặp phải trong cuộc sống. Gia đình không còn là mái ấm yêu thương mà lại trở thành nơi để ứng dụng các thành tựu công nghệ. Mỗi thành viên chìm đắm trong không gian riêng của mình, để kết nối với thế giới chứ không còn kết nối lẫn nhau, làm cho hạnh phúc gia đình bị suy giảm đáng kể. Ở mức độ nghiêm trọng hơn, nó khiến tình cảm dần lạnh nhạt, khô cứng, con người cô đơn trong chính tổ ấm của mình, hoàn toàn có thể làm tan vỡ hạnh phúc gia đình.

Việc quá phụ thuộc và lạm dụng các thiết bị công nghệ đã chi phối cuộc sống của mỗi người, khiến thời gian họ dành cho gia đình ngày một ít đi. Điều này đồng nghĩa với việc giao tiếp ít hơn, các thành viên sẽ dần ít hiểu nhau hơn, rồi có thể dẫn đến những mâu thuẫn không đáng có. Trách nhiệm của họ với công việc chung của gia đình bị lơ là, sự không hiểu nhau dẫn đến nghi ngờ, bất hòa, cãi vã… Nhiều ông bố bà mẹ cũng vì công nghệ mà thờ ơ, ít gần gũi với con cái mình hơn. Có những khi họ chỉ mở phim hoạt hình, ca nhạc hay trò chơi cho các bé ngồi một mình, rồi sau đó lại quay trở về với thế giới riêng. Trẻ em vì vậy sẽ không được trò chuyện, chia sẻ với bố mẹ nhiều, dẫn đến thiếu thốn tình cảm gia đình và sự quan tâm chăm sóc. Những trẻ em ở độ tuổi lớn hơn cũng rơi vào tình trạng tương tự. Sự thiếu quản lý của bố mẹ đã để mặc các em thỏa sức tự do với mọi thứ trên internet, vốn ẩn chứa nhiều thông tin độc hại. Như vậy, trẻ em rất dễ dẫn tới hư hỏng hay phát triển lệch lạc về tư duy, nhận thức, ảnh hưởng đến tương lai sau này.

 Sự lạm dụng công nghệ cũng gây ảnh hưởng cả đến thể chất, tinh thần, lối sống và thói quen sinh hoạt của các thành viên trong gia đình. Thời gian dành cho việc sử dụng các thiết bị này đã chiếm hết thời gian dành cho các hoạt động vui chơi bạn bè, rèn luyện thể chất, giao tiếp xã hội, thăm hỏi họ hàng… Chính vì vậy, nó làm suy giảm sức khỏe cả thể chất lẫn tinh thần, cũng như ảnh hưởng cả tới những mối quan hệ xã hội bên ngoài gia đình của họ. Những thiết bị này cũng khiến các thành viên gia đình có xu hướng thức khuya và ngủ muộn hơn. Có những khi, họ thức thâu đêm chỉ để chơi game, xem phim hay giao tiếp với bạn bè qua mạng xã hội. Thói quen sinh hoạt vì thế mà dần bị thay đổi, và việc ngủ ít khiến cơ thể mệt mỏi, làm giảm sự tập trung, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe cũng như chuyện công việc, học hành. Ngoài ra, ánh sáng từ những thiết bị số, về lâu dài, cũng có thể làm suy giảm thị lực khi người sử dụng dùng trong bóng tối.

Công nghệ số còn có tác động xấu tới trẻ em – tương lai của mỗi gia đình. Trẻ em ngày nay được tiếp cận với những thiết bị thông minh từ rất sớm và sử dụng hàng ngày, dần biến nó trở thành một thói quen rồi nghiện lúc nào mà không hay. Nhiều bậc phụ huynh coi đây là một cách để dỗ dành hay giữ cho trẻ ngồi yên, không chạy nhảy, đùa nghịch, phá phách, để mình yên tâm làm việc khác. Hoặc cũng có những người dùng nó làm phần thưởng để dỗ khi trẻ em không nghe lời. Chỉ cần đưa cho chúng một chiếc smartphone hay máy tính bảng là họ hoàn toàn có thể yên thân, khi các em có thể đắm chìm vào đó hàng giờ đồng hồ. Cách đối xử như vậy khiến cho các bé sau này luôn lấy đó ra làm thứ để mặc cả và ngày càng khó bảo hơn, nếu không có thì sẵn sàng gào khóc đòi cho bằng được, nếu bị bắt ngừng chơi thì gắt gỏng, thậm chí còn cãi lại. Sự thiếu quản lý về thời gian của bố mẹ dẫn đến việc trẻ sử dụng quá nhiều, tới mức bị nghiện, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tương lai của chúng sau này.

Ngày xưa, khi công nghệ chưa phát triển, trẻ em giải trí bằng nhiều hoạt động thể chất như đá bóng, chạy nhảy, leo trèo,… hoặc các món đồ chơi, trò chơi sáng tạo như vẽ tranh, nặn đất sét, ghép hình… Còn giờ đây, tất cả những thứ đó được thay thế bằng các thiết bị số, với nhiều trò giải trí hấp dẫn, đa dạng và bắt mắt. Công nghệ hiện đại phát triển đã ảnh hưởng xấu tới sức khỏe thể chất và tinh thần của chúng. Smartphone, máy tính bảng khiến trẻ chỉ ngồi yên một chỗ để dán mắt vào màn hình, không còn thời gian dành cho sự vận động thể chất và các hoạt động khác. Nó làm cho chúng thiếu sự nhanh nhẹn và hoạt bát, tăng nguy cơ béo phì, suy giảm thị lực, còn có thể dẫn tới những bệnh khác. Sử dụng các thiết bị công nghệ cao vào buổi tối còn có thể khiến trẻ ham mê tới mức không chịu đi ngủ, gây thiếu ngủ, rối loạn chu kỳ sinh hoạt, ảnh hưởng nhiều tới sức khỏe. Nếu đã tới mức nghiện thì đầu óc chúng lúc nào cũng sẽ chỉ nghĩ tới những trò chơi đó mà không còn tập trung tâm trí vào việc khác. Tác động xấu tới sức khỏe thể chất và tinh thần đó gây ảnh hưởng tới việc học hành cũng như các hoạt động khác của chúng.

Ngoài ra, lạm dụng công nghệ còn gây nhiều hạn chế tới sự phát triển toàn diện của trẻ ngay từ nhỏ. Thị giác, giác quan vận động, trí tưởng tượng, khả năng sáng tạo của chúng, đang trong giai đoạn mới chớm nở, lại không được tự do phát triển một cách bình thường ngay từ đầu, mà bị bó hẹp trong những gì hiện lên trên màn hình. Những thứ đó chỉ có thể được kích thích, rèn dũa, phát triển trong thế giới thực muôn màu, đầy sinh động, chứ không phải trong thế giới ảo. Chúng có thể học hỏi được nhiều điều ở thế giới thực qua toàn bộ các giác quan: nghe, nhìn, ngửi, chạm, và cả nếm. Còn trong thế giới ảo, mọi thứ chỉ hạn chế ở những hình ảnh, âm thanh phát ra từ các thiết bị. Nếu bị lệ thuộc vào công nghệ từ quá sớm, trẻ sẽ không học được những điều cơ bản, như cách sử dụng cơ thể, tư duy, các giác quan, cách hòa nhập vào thế giới xung quanh, với thiên nhiên và con người… Ở độ tuổi nhỏ, khi trí não chưa phát triển, trẻ cũng sẽ dễ bị rối trí và lầm lẫn giữa thế giới thực với thế giới ảo. Chúng vẫn sẽ lớn lên, nhưng lại trở thành một đứa trẻ công nghệ chứ không phải một đứa trẻ bình thường. Quá mải mê vào công nghệ còn gây hạn chế tới khả năng giao tiếp và các kỹ năng xã hội khác của trẻ. Chúng chỉ chìm đắm vào các thiết bị mà không tiếp xúc, giao tiếp với ai bằng ngôn ngữ, cử chỉ, không chơi với bạn bè cùng lứa tuổi. Điều này làm tăng nguy cơ trẻ bị bệnh tự kỷ, vì việc ít trò chuyện, giao tiếp sẽ dẫn đến xu hướng sống khép mình lại, không mở lòng ra với mọi người và thế giới xung quanh.

Công nghệ số cùng sự phát triển vũ bão của nó trong thời đại hiện nay đã mang tới nhiều lợi ích cho cuộc sống của con người, và kèm theo đó là những tác hại khó lường. Nhưng xét cho cùng, công nghệ số cũng chỉ là thứ công cụ để phục vụ cho cuộc sống con người. Việc nó gây ảnh hưởng tích cực hay tiêu cực là tùy vào cách sử dụng của mỗi người, mỗi gia đình. Do đó, cần phải hiểu rõ về thực trạng, nhận thức đúng về lợi ích, nguy cơ, tác hại của công nghệ số, trang bị sự chủ động và kiến thức phù hợp để có định hướng cũng như cách thức sử dụng hiệu quả nhất. Điều cần thiết là phải có sự thống nhất giữa các thành viên để tạo ra những nề nếp, quy định cụ thể trong việc sử dụng các thiết bị số. Đó có thể là việc hạn chế sử dụng chúng, để bố mẹ có nhiều thời gian quan tâm, trò chuyện với con cái hơn, cả gia đình có nhiều thời gian tham gia các hoạt động cùng nhau hơn. Sử dụng các thiết bị thông minh một cách thông minh sẽ không chỉ giảm thiểu tối đa tác hại nó mang lại, mà còn phát huy được những mặt tốt, giúp cho mối quan hệ giữa các thành viên thêm gắn kết, hạnh phúc gia đình được đảm bảo, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của xã hội. 

Nguồn : Tạp chí VHNT số 378, tháng 12-2015

Tác giả : PHẠM VIỆT TÙNG

Đánh giá post

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *