TỤC CÀ RĂNG CĂNG TAI CỦA NGƯỜI CƠ TU

/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:”Table Normal”;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:”Calibri”,”sans-serif”;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}

         Người Cơ tu cũng như các dân tộc khác trên dãy Trường Sơn có tục cà răng, nhuộm răng, căng tai để làm đẹp cơ thể mình. Ngoài chức năng thẩm mỹ ra, cà răng, căng tai được thực hiện khi con người đã trưởng thành.
Theo quan niệm của người Cơ tu xưa, trai, gái đến tuổi trưởng thành mà không cà răng, căng tai là lạc hậu, bị bộ tộc chê cười, con trai không lấy được vợ, con gái không lấy được chồng. Người Cơ tu có tục khi trưởng thành, phải lấy đá dưới suối (đhơl cha lăng) cà hai hàm răng mòn sát với nướu. Khi cà, chân răng bị động nên chảy máu nhiều, hai hàm răng bị sưng khá lâu, lúc bấy giờ chỉ húp cháo loãng…
Người Cơ tu xưa cũng có tục nhuộm răng. Họ dùng một loại cây lấy trên rừng phơi khô, đem đốt một đầu rồi cạ vào thanh sắt cho ra một ít nhựa màu đen có vị cay. Sau đó dùng nhựa này hòa với tro bếp, rồi dùng que nhỏ đầu có quấn giẻ thấm nhựa cây vào và phết vào răng. Răng vừa cà xong dùng nước muối súc miệng cho sạch và phết thêm nhựa cây vào chân răng. Một tháng chỉ phết nhựa cây ấy một lần, chất nhựa dính chặt vào răng, biến thành một màu đen bóng…
         Người Cơ tu cũng có tục căng tai. Để đeo được những đôi bông bằng ngà hoặc bằng nứa, gỗ có tiết diện lớn, họ phải căng lỗ dái tai (xor dool c’târ) rộng ra. Họ thường dùng loại gai (axoong) trên rừng để xỏ lỗ tai. Trước khi xỏ gai, họ xoa bóp nước gừng cho dái tai thật mềm. Người xỏ lỗ tai là một người đàn bà cao tuổi có uy tín trong làng và có nhiều kinh nghiệm xỏ tai. Nếu xỏ không trúng tâm dái tai, sau này khó đeo các vật trang sức lớn hoặc có đeo nhưng dái tai sẽ bị đứt. Xỏ gai nhọn xuyên qua xong, cứ để nguyên cây gai như vậy, mỗi ngày phải tiếp tục rửa tai bằng nước muối nấu với gừng. Khi vết thương đã khô và lành, họ bắt đầu vặn cây gai vào một chút, mỗi ngày chỉ vặn một lần cho đến khi đầu to cây gai lọt qua được. Cứ làm như thế, mỗi lần xỏ một cây lớn hơn và lỗ tai ngày càng rộng ra. Ngày xưa, những người Cơ tu thuộc giai cấp quý tộc thường đeo cặp bông tai làm bằng ngà voi. Họ dùng hai mẩu ngà voi làm đôi bông tai kéo đôi tai dài đến tận gò má, thậm chí dài gần đến vai. Đàn ông, đàn bà dân tộc Cơ tu rất thích đeo bông tai ngà voi. Đặc biệt khi tiếp khách, đi thăm bà con, sui gia, bạn bè, lễ hội… phải đeo cặp ngà để cho thêm phần sang trọng, lịch lãm. Vì thế một đôi bông tai ngà voi có thể đổi một con trâu, một cái ché cổ hoặc vài cái nồi đồng lớn. Người nghèo thì chỉ đeo đoạn xương mài nhẵn, ống giang, ống trảy hoặc đeo đôi bông ngà voi giả làm bằng củ khoai, củ sắn phơi khô…

Nguồn : Tạp chí VHNT số 316, tháng 10-2010

Tác giả : Tiên Sa