Phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị ở Đại học Thái Nguyên – vấn đề và giải pháp

Nhận thức được tầm quan trọng của giáo dục lý luận chính trị và vai trò vị trí của đội ngũ giảng viên trong thời kỳ hội nhập, các trường đại học, cao đẳng, trong đó có Đại học Thái Nguyên, đã có nhiều chủ trương, chính sách để không ngừng phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị trong đổi mới giảng dạy các môn học này. Thông qua các hoạt động giảng dạy, giáo dục, đội ngũ giảng viên lý luận chính trị của Đại học Thái Nguyên đã thể hiện được vai trò là người trực tiếp thực hiện các mục tiêu phát triển giáo dục đại học trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Giảng viên lý luận chính trị là những trí thức hoạt động trong lĩnh vực giáo dục đại học, là những giảng viên trực tiếp tham gia vào quá trình đào tạo, cung cấp tri thức khoa học nhằm hình thành cho người học thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng thông qua việc truyền thụ những nguyên lý, lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam; trên cơ sở đó giúp cho người học có tư duy khoa học, đạo đức cách mạng, năng lực sáng tạo trong hoạt động thực tiễn.

Phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị bao gồm mặt số lượng, mặt chất lượng, cơ cấu hợp lý và nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực. Đây đang trở thành yêu cầu thường xuyên, cấp thiết của công cuộc công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, có vai trò quan trọng không chỉ trong hình thành và phát triển nhân cách, định hướng giá trị, chuẩn mực tư tưởng, đạo đức lối sống, góp phần nâng cao chất lượng, hình thành thế giới quan, nhân sinh quan cách mạng và phương pháp luận khoa học cho sinh viên mà còn góp phần nâng cao sức mạnh lực lượng tham gia nghiên cứu, tư vấn chính sách cho Đảng, nhà nước. Tính đến năm 2018, số lượng giảng viên lý luận chính trị của đại học là 110 người chiếm 4,0% tổng số cán bộ giảng viên đại học, bao gồm: 19 tiến sĩ và nghiên cứu sinh chiếm 3,24% tổng số cán bộ giảng viên đại học; 91 thạc sĩ chiếm 3,3% cán bộ giảng viên đại học. Chất lượng nguồn lực giảng viên lý luận chính trị của Đại học Thái Nguyên ngày một tăng nhanh, đặc biệt là số lượng thạc sĩ. Từ năm 2014, 100% giảng viên lý luận chính trị của Đại học Thái Nguyên đã có trình độ thạc sĩ… Trong những năm qua, Đại học Thái Nguyên đã đạt được những kết quả nhất định trong việc phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị trên các lĩnh vực sử dụng, đãi ngộ đối với giảng viên lý luận chính trị, tuy nhiên các chính sách về đào tạo, bồi dưỡng nguồn lực này vẫn bộc lộ nhiều bất cập.

Một là, bất cập giữa yêu cầu phát triển cao về số lượng và chất lượng với thực trạng đào tạo giảng viên lý luận chính trị ở Đại học Thái Nguyên.

Đội ngũ giảng viên lý luận chính trị không những phải có phẩm chất chính trị trong sáng, bản lĩnh trị vững vàng, kiên quyết đấu tranh phê phán những quan điểm sai trái, xuyên tạc, chống đối của các thế lực thù địch, phẩm chất đạo đức trong sáng, thái độ khách quan, trung thực, khiêm tốn, trách nhiệm và ý thức tổ chức kỷ luật cao mà còn phải giỏi về khoa học chuyên ngành, tinh thông nghiệp vụ sư phạm, có kiến thức thực tiễn, có năng lực hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, có phẩm chất đạo đức, lối sống gương mẫu, tạo sức hút và khả năng cảm hóa học viên học tập và làm theo. Đồng thời đào sâu nghiên cứu những thành tựu mới của khoa học xã hội và khoa học tự nhiên, vận dụng vào chương trình, giáo trình và bài giảng trên lớp nhằm trang bị, củng cố một cách thuyết phục thế giới quan và nhân sinh quan khoa học đến các đối tượng người học.

Tuy nhiên trong nhận thức của một số trường thành viên của Đại học Thái Nguyên về vai trò, tầm quan trọng của đội ngũ giảng viên lý luận chính trị và của chính bản thân đội ngũ còn hạn chế. Đặc biệt, trong việc quy hoạch đội ngũ cán bộ giảng viên, bố trí cho giảng viên nâng cao trình độ lý luận chuyên sâu theo các chuyên ngành chưa được quan tâm thích đáng. Kế hoạch bố trí đội ngũ giảng viên đi thực tế, tổng kết thực tiễn nhằm mở rộng tầm hiểu biết và nhận thức cũng rất hạn chế. Đi đôi với việc đào tạo bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận, kiến thức thực tiễn, cần quan tâm bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm cho đội ngũ giảng viên. Như vậy, Đại học Thái Nguyên đã và đang tiến tới chuẩn hóa đội ngũ giảng viên, số lượng và chất lượng nguồn lực giảng viên, nhất là giảng viên lý luận chính trị ngày một tăng lên tuy nhiên thực trạng hiện nay đã chỉ ra rằng công tác đào tạo nguồn lực này ở Đại học Thái Nguyên là chưa tương xứng.

Đào tạo trình độ thạc sĩ, đặc biệt là tiến sĩ nói chung, ngành lý luận chính trị nói riêng, tập thể và cá nhân phải đầu tư rất nhiều thời gian và chi phí tài chính, nhất là khi tại Đại học Thái Nguyên không có nhiều nghành có thể đào tạo được theo yêu cầu của giảng viên lý luận chính trị, các cá nhân phải đi học tại các cơ sở ngoài, vì thế vô cùng tốn kém. Đây cũng là hạn chế lớn cho việc phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị ở Đại học Thái Nguyên hiện nay.

Hai là, bất cập giữa sự trì trệ của cơ chế chính sách về phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị với yêu cầu đổi mới cơ chế chính sách theo kịp với cuộc sống.

Trong thời gian qua, việc tạo điều kiện về kinh phí cho các chương trình nâng cao năng lực giảng viên, sự quan tâm và tạo điều kiện của lãnh đạo các đơn vị đối với việc thực hiện đề án thể hiện trong chính sách hỗ trợ cho người đi học về thời gian và kinh phí là những nguồn động viên vô cùng lớn đối với giảng viên lý luận chính trị trong quá trình công tác và học tập nâng cao trình độ. Tuy nhiên, chính sách phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị của Đại học Thái Nguyên đã bộc lộ những hạn chế, không theo kịp với yêu cầu mới của cuộc sống.

Do nguồn kinh phí cho nghiên cứu khoa học hạn hẹp, do cơ chế phân bổ kinh phí… giảng viên lý luận rất khó tiếp cận với nghiên cứu khoa học, hoặc trong rất nhiều trường hợp, chỉ có thể nhận được một nguồn kinh phí hạn hẹp, không thể tạo ra hiệu quả nghiên cứu cần thiết.

Các trường dù tạo điều kiện cho giảng viên lý luận chính trị đi tập huấn, đào tạo và bồi dưỡng, song nhiều khi do kinh phí eo hẹp và trong điều kiện thu nhập thấp của giảng viên lý luận chính trị, nên không thúc đẩy được giảng viên đi học.Công tác khảo sát thực tiễn, đi thực tế của giảng viên lý luận chính trị nhiều trường cũng bị cắt hoặc cắt giảm kinh phí. Do vậy, các chuyến đi được tổ chức sơ sài, qua loa, không phát huy tác dụng, nhiều trường thành viên có năm còn không có các chuyến đi khảo sát, thực tế.

Cải tiến, đổi mới phương pháp cũng đòi hỏi phải có một sự đầu tư lớn, nhưng do lý do vật chất, mà giảng viên lý luận chính trị luôn gặp khó khăn trong thực hiện yêu cầu này.

Thiết nghĩ, để góp phần làm tăng động lực nâng cao năng lực chuyên môn cũng như đam mê nghiên cứu khoa học của nguồn lực giảng viên lý luận chính trị cần thay đổi các chế độ, chính sách khuyến khích, động viên của các cấp, các trường. Cần tiếp tục hoàn thiện và vận dụng linh hoạt các chính sách nhằm tạo thêm sự phấn khởi hăng say học tập, làm việc cho sự phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị.

Ba là, bất cập giữa yêu cầu cao về phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị với chế độ đãi ngộ, thu nhập và môi trường phát triển hiện nay.

Giảng viên là một nghề đòi hỏi năng lực cao nhưng hiện nay chế độ đãi ngộ lại vô cùng thấp. Đây là chia sẻ của giảng viên trẻ nói chung và giảng viên lý luận chính trị ở Đại học Thái Nguyên. Để được giữ lại trường (hoặc qua đợt thi tuyển), các cá nhân đều phải có bảng thành tích vượt trội, nổi bật. Trong quá trình công tác luôn được yêu cầu nâng cao trình độ, có công trình khoa học, bài báo đăng trên các tạp chí uy tín…

Quả thực, các giảng viên lý luận chính trị nhất là những giảng viên trẻ như ở Đại học Thái Nguyên phải chịu áp lực từ rất nhiều phía: về kinh tế, về bằng cấp, về thời gian, dẫn đến chuyên môn nghiệp vụ sẽ bị xao nhãng, mai một. Nhiều giảng viên trẻ đã không chịu được áp lực này nên về lòng tin, lòng yêu nghề đã giảm sút và có xu hướng rời bỏ nghề giáo để đi tìm các công việc có thu nhập cao hơn và tính chất công việc nhẹ nhàng hơn.

Không chỉ có thế, người giảng viên lại phải kiêm nhiệm hai nhiệm vụ chuyên môn cơ bản đó là giảng dạy và nghiên cứu. Mỗi giảng viên phải hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu khoa học được giao tương ứng với chức danh hoặc vị trí công việc, phải công bố kết quả nghiên cứu (sản phẩm, bài báo, đề tài,…). Ngoài ra người giảng viên lý luận chính trị còn phải tự bồi dưỡng hàng năm theo các quy định của nhà trường. Vừa soạn bài, vừa phải tự bồi dưỡng chuyên môn, kiến thức sư phạm và kĩ năng giảng dạy, lại phải chịu áp lực rất lớn về kinh tế và công việc, để có một chuyên môn giảng dạy tốt đối với người giảng viên lý luận chính trị đó thực sự là một chặng đường gian nan vất vả.

Đa số những người giảng dạy lý luận chính trị chỉ có thu nhập là tiền lương, tuy có được hưởng ưu đãi đứng lớp cao hơn một chút song đó là mức thu nhập trung bình và thấp so với giảng viên các môn khác. Vì thế họ phải tìm cách bươn chải để nâng thu nhập, ít có thời gian để tự nghiên cứu, học tập nâng cao kiến thức. Mức thu nhập thấp từ công việc giảng dạy không những ảnh hưởng đến nhiệt tình của giảng viên khi gắn bó với nghề nghiệp, mà ở một số giảng viên, do thu nhập kém họ không giữ được tấm gương đạo đức đối với sinh viên.

Để giải quyết những vấn đề còn tồn tại trong phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị ở Đại học Thái Nguyên, cần hướng tới một số giải pháp sau:

Một là, đẩy mạnh và hoàn thiện công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn lực giảng viên lý luận chính trị.

Đại học Thái Nguyên cần có định hướng cho các trường thành viên xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ giảng viên lý luận chính tri, hướng dẫn các trường làm tốt công tác kiểm tra, rà soát, đánh giá đúng thực trạng đội ngũ giảng viên lý luận chính trị, trên cơ sở đó xác định các kế hoạch chiến lược xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên lý luận chính trị theo cơ cấu độ tuổi, thâm niên công tác, giới tính và chuyên môn sâu của từng đơn vị. Xác định nội dung kế hoạch bồi dưỡng dựa trên việc khảo sát nhu cầu bồi dưỡng của cán bộ giảng viên lý luận chính trị các trường thành viên và phù hợp với tầm nhìn phát triển của Đại học Thái Nguyên trong tương lai.

Đổi mới mục tiêu, nội dung, chương trình, phương thức bồi dưỡng giảng viên lý luận chính trị. Nhằm trang bị cho đội ngũ giảng viên lý luận chính trị có tầm nhìn, có năng lực làm việc thực tế đáp ứng được yêu cầu của vị trí công tác, bảo đảm tính chuyên nghiệp, đáp ứng với sự thay đổi của kinh tế – xã hội thời đại mới. Hình thức bồi dưỡng đa dạng, phù hợp với hoàn cảnh và điều kiện của từng nhóm giảng viên. Cần chú trọng bồi dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức, chống khuynh hướng phi chính trị, chống các ảnh hưởng tiêu cực của kinh tế thị trường, đề phòng xu hướng thương mại hóa giáo dục.

Hai là, hoàn thiện công tác tổ chức, quy hoạch, đánh giá nguồn lực giảng viên lý luận chính trị.

Quy hoạch đội ngũ giảng viên lý luận chính trị trong Đại học Thái Nguyên, tiến tới đủ về số lượng, nâng cao chất lượng, đồng bộ về cơ cấu loại hình, đảm bảo tập thể sư phạm ở mỗi trường học là một môi trường tốt để giảng viên phấn đấu không ngừng nâng cao chất lượng, với một số giảng viên đầu đàn làm nòng cốt. Muốn vậy, trong mỗi nhà trường phải có một số giảng viên được đào tạo cao hơn chuẩn chung.

Đồng thời, tiến hành xây dựng các tiêu chí đánh giá nhằm đảm bảo đội ngũ giảng viên đạt trình độ chuẩn theo các quy định đối với ngạch giảng viên, tạo động cơ phấn đấu đạt chuẩn cho giảng viên lý luận chính trị, ngăn chặn tình trạng không đạt chuẩn của giảng viên đại học hiện nay. Xây dựng tiêu chí đánh giá chất lượng giảng viên phải dựa vào hệ thống các văn bản về giáo dục đại học: Dựa vào điều lệ trường đại học, dựa vào luật cán bộ công chức, dựa vào tiêu chuẩn chức danh nhiệm vụ của giảng viên theo pháp lệnh cán bộ công chức ngành Giáo dục – Đào tạo.

Ba là, hoàn thiện cơ chế chính sách nhằm phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị.

Xây dựng chế độ chính sách đối với giảng viên lý luận chính trị nhằm tạo động lực để giảng viên lý luận chính trị hoàn thành việc học tập nâng cao trình độ, tiến hành tự bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ hướng tới đạt chuẩn và trên chuẩn của giảng viên ở trường đại học. Có chính sách đãi ngộ phù hợp để thu hút được những người có phẩm chất tốt, có trình độ chuyên môn và năng lực vào làm công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học ở đại học. Có như vậy mới xây dựng được đội ngũ giảng viên lý luận chính trị của đại học ngày càng vững mạnh, góp phần thực hiện tốt yêu cầu phát triển giáo dục đại học trong giai đoạn mới. Đại học Thái Nguyên cần có chế độ phụ cấp hỗ trợ đối với những giảng viên lý luận chính trị đang phải tham gia học tập để nâng cao trình độ vì sự tồn tại và phát triển của đại học và bản thân. Cần có chế độ trợ cấp đi học, bồi dưỡng nghiệp vụ; kịp thời động viên được đội ngũ cán bộ giảng viên lý luận chính trị học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ và yên tâm công tác.

Bốn là, tăng cường các điều kiện bảo đảm cho giảng viên lý luận chính trị thực hiện nhiệm vụ giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

Việc tăng cường các điều kiện nhằm đảm bảo cho nguồn lực giảng viên lý luận chính trị thực hiện nhiệm vụ chuyên môn là vấn đề rất quan trọng trong công tác quản lý của Đại học, là một trong những yêu cầu cần thiết nhằm xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên lý luận chính trị toàn Đại học. Các điều kiện cần được quan tâm đó chính là môi trường làm việc ngày càng được hoàn thiện, đời sống vật chất và tinh thần đội ngũ ngày càng được cải thiện. Thực vậy, muốn phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính tị thì không thể nào không chăm lo đến đời sống và điều kiện làm việc của họ. Trong quá trình quản lý nếu chỉ quan tâm đến việc đề cao tinh thần trách nhiệm mà không chú ý đúng mức đến quyền lợi cho đội ngũ thì sẽ dễ dẫn đến hiện tượng đối phó, không tận tâm tận lực, bệnh hình thức và nhiều biểu hiện tiêu cực khác; từ đó ảnh hưởng xấu đến chất lượng và hiệu quả công việc. Trong một tập thể sẽ có sự đoàn kết nhất trí cao, toàn tâm toàn ý với công việc khi mọi thành viên trong tập thể đó có được niềm tin vào công việc họ đang làm và có được chỗ dựa vững chắc về vật chất và tinh thần do tập thể mang lại cho họ.

Để phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị ở Đại học Thái Nguyên, cần phải thực hiện tổng thể nhiều giải pháp. Nhận thức đúng những vấn đề bất cập trong phát triển nguồn lực giảng viên lý luận chính trị là cần thiết để tìm ra các giải pháp khắc phục phù hợp, qua đó, nâng cao chất lượng giảng dạy các môn này. Giải pháp quan trọng, có ý nghĩa quyết định là đẩy mạnh công tác đào tạo giảng viên các môn lý luận chính trị cả về chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, bản lĩnh chính trị, trình độ ngoại ngữ, công nghệ thông tin,… đặc biệt, tạo động lực cho đội ngũ này hoàn thành nhiệm vụ cao cả thông qua các chế độ đãi ngộ phù hợp với tình hình mới, đồng thời, đầu tư trang bị cơ sở vật chất để họ có đủ điều kiện hoàn thành tốt nhiệm vụ (1).

_______________

1. Bài viết là sản phẩm của Đề tài có mã số: T2018-07-02, được tài trợ bởi kinh phí của Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông.

Tác giả: Đặng Thị Kim Dung

Nguồn : Tạp chí VHNT số 412, tháng 10 – 2018