Thanh niên quân đội trong xây dựng môi trường văn hóa ở đơn vị cơ sở

Xây dựng môi trường văn hóa ở đơn vị cơ sở là một nhiệm vụ rất quan trọng, là trách nhiệm của mọi quân nhân và của các tổ chức, lực lượng, trong đó thanh niên là lực lượng nòng cốt. Đây là lực lượng trẻ khỏe, ham hiểu biết cái mới, giàu sức sáng tạo, có chí tiến thủ, là nguồn lực chủ yếu trong sức mạnh chiến đấu của quân đội. Hiện nay, hoạt động xây dựng môi trường văn hóa ở đơn vị cơ sở đang đặt ra những yêu cầu cấp thiết với cấp ủy, chỉ huy các cấp và mọi quân nhân ở đơn vị cơ sở. Trước tác động của mặt trái toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và kinh tế thị trường, cùng với sự chống phá quyết liệt của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch hết sức tinh vi, thâm độc, đã làm xuất hiện những xu hướng nhận thức về vai trò, trách nhiệm của thanh niên khác nhau. Những hiện tượng thờ ơ với cộng đồng, nhận thức và hành động chưa thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm trong giữ gìn, bảo tồn, phát triển, quảng bá, bảo vệ các giá trị văn hóa dân tộc… ở một bộ phận thế hệ trẻ đã và đang tác động đến thanh niên quân đội ở mọi phương diện, nhất là phẩm chất, nhân cách, thái độ, trách nhiệm và hành vi, làm ảnh hưởng trực tiếp đến việc thể hiện vai trò của họ trong xây dựng môi trường văn hóa ở cơ sở.

Quán triệt sâu sắc quan điểm: “Khuyến khích, cổ vũ thanh niên nuôi dưỡng ước mơ hoài bão lớn, xung kích, sáng tạo… Phát huy vai trò của thế hệ trẻ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc”(1). Để nâng cao nhận thức và phát huy có hiệu quả vai trò thanh niên quân đội trong xây dựng môi trường văn hóa ở đơn vị cơ sở, đòi hỏi phải xác lập và làm rõ vai trò của họ đối với hoạt động này một cách toàn diện; trong đó cần tập trung vào những nội dung cơ bản là:

Thanh niên quân đội là lực lượng xung kích, chủ yếu trong tạo lập các giá trị văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần của môi trường văn hóa ở đơn vị cơ sở

Ngay từ rất sớm, sau khi cách mạng thành công, trong tiến trình xây dựng nền văn hóa mới, Hồ Chí Minh rất quan tâm đến vai trò sáng tạo các giá trị văn hóa của quần chúng, trong đó có thanh niên. Trước yêu cầu: “Mỗi… cơ quan, đơn vị, tổ chức phải là một môi trường văn hóa lành mạnh, góp phần giáo dục, rèn luyện con người về nhân cách, lối sống”(2), đòi hỏi thanh niên quân đội cống hiến cả mồ hôi, công sức, xương máu, trí tuệ, sẵn sàng xung kích đến những nơi khó khăn, vùng sâu, vùng xa, trình độ dân trí thấp, điều kiện kinh tế, xã hội chậm phát triển để kiên trì, bền bỉ tạo lập các giá trị văn hóa ở đơn vị cơ sở.

Việc tạo lập các giá trị văn hóa là rất khó khăn, phức tạp, là sự sáng tạo ra cái mới có giá trị về văn hóa. Với sức trẻ của mình, họ sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, nhất là những nhiệm vụ khó khăn, vất vả, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, để tạo lập các giá trị văn hóa ở đơn vị cơ sở. Đó còn thể hiện ở sự nỗ lực cao trong học tập, rèn luyện, hoàn thiện nhân cách văn hóa, giữ gìn và phát huy phẩm chất bộ đội cụ Hồ trong tình hình mới; ở việc củng cố hệ thống các quan hệ văn hóa mang giá trị văn hóa quân sự sâu sắc; ở sự gia tăng các giá trị trong các hoạt động văn hóa; ở xây dựng hệ thống các thiết chế văn hóa có chiều sâu, thiết thực, hiệu quả; ở cảnh quan văn hóa của đơn vị giàu tính thẩm mỹ. Những yếu tố đó thấm đượm tính nhân văn, chân – thiện – mỹ với sự phát triển cả về bề rộng lẫn chiều sâu, mang tính bền vững.

Những hoạt động này của thanh niên luôn gắn liền với việc thường xuyên quán triệt và thực hiện nhiệm vụ, tham gia các phong trào, các cuộc vận động,… Họ luôn xác định động cơ, thái độ đúng đắn, tự giác học tập, rèn luyện; quyết tâm vượt nắng, thắng mưa, rèn đức, rèn sức, luyện tài, từng bước nắm vững tri thức chính trị, quân sự, văn hóa, khoa học, kỹ chiến thuật, làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật; đẩy mạnh sáng kiến cải tiến mô hình học cụ, phương pháp học tập. Luôn tự nguyện, tự giác rèn luyện tác phong, ý thức chấp hành pháp luật của Nhà nước, kỷ luật của quân đội, quy định của đơn vị, mệnh lệnh của cấp trên, xây dựng nếp sống chính quy. Mặt khác, thanh niên còn chủ động tham mưu với cấp ủy, chỉ huy nội dung, phương pháp tiến hành và trực tiếp tạo lập các giá trị văn hóa trong quan hệ văn hóa, hoạt động văn hóa, thiết chế văn hóa và xây dựng cảnh quan văn hóa ở đơn vị cơ sở.

Trong các hoạt động, thanh niên luôn xung phong, đi đầu, nhận việc khó khăn, nguy hiểm, vất vả nhất, thậm trí hy sinh về mình, nhường thuận lợi cho người khác; họ có quyết tâm cao, khắc phục khó khăn, kiên trì tạo lập các giá trị văn hóa với sự nhiệt huyết, sáng tạo của tuổi trẻ. Quá trình này, họ luôn là lực lượng chủ yếu trong phối hợp với các tổ chức, đoàn thể ở đơn vị để cùng tiến hành hoạt động này có hiệu quả. Đồng thời, họ luôn đấu tranh loại bỏ tư tưởng ngại học tập, rèn luyện, thiếu nhiệt huyết, không có chí tiến thủ, thiếu sáng tạo và chống lại những thói quen trong nhận thức và hành vi không phù hợp với giá trị văn hóa của môi trường văn hóa.

Thanh niên quân đội là lực lượng tiên phong về trách nhiệm trong nuôi dưỡng, gìn giữ, khai thác, sử dụng hợp lý và phát triển bền vững các giá trị văn hóa ở đơn vị cơ sở

Giá trị văn hóa ở đơn vị có sự kế thừa và thấm đượm giá trị văn hóa quân sự Việt Nam và văn hóa dân tộc, được kết tinh từ những giá trị văn hóa tốt đẹp, lâu bền trong quá trình xây dựng, chiến đấu, phát triển và trưởng thành của đơn vị, được các thế hệ cán bộ, chiến sĩ không tiếc mồ hôi, xương máu tạo lập nên. Những giá trị đó tác động mạnh mẽ và hun đúc nên tâm hồn, khí phách, bản lĩnh quân nhân ở đơn vị cơ sở.

Là lực lượng tiên phong về trách nhiệm trong hoạt động này, thanh niên luôn có ý thức trách nhiệm cao trong nuôi dưỡng, giữ gìn những giá trị văn hóa ở đơn vị cơ sở, trân trọng, giữ gìn, bảo tồn các giá trị văn hóa ở đơn vị; ra sức bảo vệ các giá trị văn hóa trước những tác động tiêu cực và các phản văn hóa; kết hợp nhuần nhuyễn giữa xây dựng môi trường văn hóa với xây dựng đơn vị. Tự giác chuyển hóa các giá trị văn hóa vào nhận thức, hành vi với biểu hiện như có tình cảm chân thành, gắn bó với đơn vị, đặt lợi ích của đơn vị lên trên lợi ích cá nhân; tích cực xây dựng sự đoàn kết trong đơn vị, giúp đỡ đồng đội hoàn thành mọi nhiệm vụ.

Với ưu thế về tính năng động, nhạy bén, sáng tạo, thanh niên luôn hăng hái trong tiếp thu, kế thừa và sử dụng hợp lý, khoa học những giá trị văn hóa ở đơn vị vào hoàn thiện phẩm chất, năng lực, đạo đức, lối sống văn hóa; ứng xử và giải quyết các mối quan hệ, các hoạt động văn hóa, các thiết chế văn hóa và cảnh quan văn hóa của đơn vị… Tiếp đó, họ chủ động phát huy truyền thống văn hóa vào thúc đẩy quân nhân nâng cao kết quả thực hiện nhiệm vụ và xây dựng đơn vị và tổ chức đoàn vững mạnh, ngăn chặn hiện tượng thoái thác nhiệm vụ ở đơn vị cơ sở. Tiếp đó, thanh niên luôn đi đầu trong tiếp thu sáng tạo các giá trị văn hóa nhân loại, góp phần phát triển bền vững và làm phong phú giá trị văn hóa quân sự Việt Nam, làm giàu thêm giá trị văn hóa ở đơn vị cơ sở.

Sự tiên phong về trách nhiệm trong hoạt động này của thanh niên thể hiện ở quá trình thực hiện nhiệm vụ, các phong trào thi đua và các cuộc vận động. Trong những hoạt động đó, họ muốn được cống hiến nhiều hơn, lớn hơn và hiệu quả hơn, luôn ý thức sâu sắc và hăng hái đi đầu. Sự tiên phong đó thể hiện cả trong tư tưởng, tinh thần và ở nhận thức, lời nói và hành vi của thanh niên. Trong thực hiện nhiệm vụ và các hoạt động, họ luôn tích cực nhất, tự giác đặt trách nhiệm lên trên, lên trước hết và ở hàng đầu, với sự nỗ lực cố gắng rất lớn, làm việc hết mình, tận tâm với công việc; nêu cao tinh thần tự lực, tự cường, phát huy sáng kiến, đổi mới phương pháp, tác phong công tác, nâng cao kết quả hoạt động. Họ sẵn sàng hy sinh quyền lợi, thậm chí cả tính mạng trong huấn luyện sẵn sàng chiến đấu, trong giúp nhân dân phòng, chống, khắc phục thiên tai và trong các hoạt động khác. Đó là biểu hiện sinh động sự tiên phong về trách nhiệm của thanh niên, làm tỏa giá trị văn hóa của quân nhân cách mạng trong điều kiện mới, làm cho phẩm chất bộ đội cụ Hồ, truyền thống đơn vị được lan tỏa và làm giàu thêm giá trị văn hóa ở đơn vị cơ sở.

Thanh niên quân đội là lực lượng chủ chốt trong việc phổ biến và quảng bá các giá trị văn hóa quân sự ở đơn vị cơ sở

 Giá trị văn hóa quân sự ở đơn vị cơ sở khi được phổ biến và quảng bá sâu rộng, kịp thời, phù hợp và khoa học, các giá trị văn hóa đó sẽ lan tỏa, tác động mạnh mẽ đến nhận thức, tình cảm, thị hiếu, niềm tin, mục tiêu lý tưởng, nhân cách quân nhân, lực thúc đẩy họ hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Thông qua thực hiện các nhiệm vụ, phong trào, cuộc vận động, thi tìm hiểu, hoạt động văn hóa văn nghệ, thanh niên là lực lượng quan trọng nhất để tuyên truyền, phổ biến các giá trị văn hóa quân sự tới các tổ chức, lực lượng và mọi thành viên trong đơn vị. Làm cho họ nhận thấy các giá trị văn hóa hiện hữu ngay trong mỗi nhân cách văn hóa quân nhân, trong cuộc sống, quan hệ giao tiếp, hoạt động của các tổ chức, lực lượng, trong các thiết chế văn hóa và cảnh quan văn hóa của đơn vị. Đồng thời, làm cho những giá trị văn hóa thấm sâu và thể hiện trong mọi hoạt động, quan hệ, sinh hoạt, công tác hằng ngày của bộ đội và chuyển hóa thành sức mạnh giúp họ đoàn kết thống nhất cao, huy động trí lực, sức lực của mọi thành viên cùng xây dựng môi trường văn hóa ở đơn vị.

Việc phổ biến, quảng bá các giá trị văn hóa quân sự của thanh niên ở đơn vị cơ sở còn là ngọn nguồn để cảm hóa mọi quân nhân tích cực, tự giác chấp hành pháp luật của Nhà nước, kỷ luật của quân đội, quy định của đơn vị, xây dựng nếp sống chính quy. Mặt khác, thanh niên ở đơn vị cơ sở luôn gương mẫu trong tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quy định của địa phương; giúp nhân dân xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, giao lưu văn hóa, nâng cao dân trí; phòng, chống và khắc phục thiên tai… Trong các hoạt động đó là quá trình những chiến sĩ dân vận, chiến sĩ văn hóa phổ biến, quảng bá các giá trị văn hóa quân sự đến với nhân dân rất hữu hiệu.

Trong hoạt động phổ biến và quảng bá các giá trị văn hóa ở đơn vị, thanh niên luôn giữ vai trò quan trọng nhất, thực sự là trung tâm để thu hút, vận động, lôi cuốn các lực lượng khác cùng tham gia, tạo sức mạnh tổng hợp để làm lan tỏa các giá trị văn hóa ở đơn vị cơ sở. Họ luôn nhiệt tình, tích cực cống hiến trí tuệ để xác định những cách làm hiệu quả nhằm phổ biến, quảng bá các giá trị văn hóa quân sự ở đơn vị. Cùng với đó, họ còn thu hút, lôi cuốn thanh niên địa phương nơi đóng quân cùng tham gia phổ biến, quảng bá các giá trị văn hóa của cả đơn vị và quê hương một cách sâu rộng, hiệu quả.

Thanh niên quân đội là lực lượng nòng cốt trong đấu tranh phòng, chống sự xâm nhập các phản văn hóa, bảo vệ sự trong sạch, lành mạnh của môi trường văn hóa ở đơn vị cơ sở

Trong xu thế hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa ngày càng phát triển mạnh mẽ như hiện nay, làm xuất hiện rất nhiều loại hình văn hóa và các sản phẩm cả tích cực và tiêu cực từ nước ngoài. Cùng với đó, các thế lực thù địch không ngừng chống phá cách mạng nước ta quyết liệt hơn bao giờ hết, nhất là trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa và chĩa mũi nhọn phá hoại vào thế hệ trẻ. Bên cạnh đó, mặt trái của kinh tế thị trường đã và đang mang theo các phản văn hóa vào môi trường sinh hoạt, học tập, công tác bằng các thủ đoạn hết sức tinh vi. Thực tế đó, thanh niên ở đơn vị cơ sở vừa là khách thể chịu tác động, vừa là chủ thể bài trừ các tác nhân ấy.

Bằng những hành động thiết thực thông qua thực hiện nhiệm vụ, các phong trào, cuộc vận động, họ luôn kiên quyết, kiên trì, tích cực đấu tranh chống những quan điểm, tư tưởng, luận điệu sai trái của các thế lực thù địch, loại bỏ các tệ nạn xã hội từ bên ngoài xâm nhập vào đơn vị; ra sức phòng, chống, bài trừ các hủ tục, đẩy lùi những tiêu cực, những ấn phẩm phản văn hóa. Đồng thời, họ còn là lực lượng đấu tranh không khoan nhượng với âm mưu phi chính trị hóa quân đội, đặc biệt là chiến lược diễn biến hòa bình, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, làm cho môi trường văn hóa ở đơn vị thực sự trong sáng, lành mạnh, giàu giá trị. Tiếp đó, họ còn là lực lượng chủ động tiến công đấu tranh chống lại những thói hư, tật xấu, các biểu hiện không đúng trong nhận thức, thái độ, lời nói, hành vi, quan hệ, ứng xử, hoạt động thiếu văn hóa, những biểu hiện thiếu cố gắng vươn lên hoặc cố tình vi phạm các giá trị, chuẩn mực của môi trường văn hóa ở đơn vị.

Là lực lượng nòng cốt trong hoạt động này, thanh niên ở đơn vị cơ sở luôn tích cực học tập, rèn luyện, tích lũy tri thức, xác lập những cơ sở lý luận và thực tiễn khoa học để đấu tranh chống lại những phản văn hóa có hiệu quả; chủ động và sẵn sàng đập tan các âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch. Họ không chỉ tích cực, tự giác thực hiện một cách kiên trì, bền bỉ, có hiệu quả, mà còn là bộ phận trụ cột, thực sự là hạt nhân để thu hút và tập hợp các lực lượng trong đơn vị thành một khối thống nhất, tạo sức mạnh tổng hợp cùng đấu tranh chống lại các phản văn hóa. Bên cạnh đó, họ còn lôi cuốn thanh niên địa phương nơi đóng quân cùng tham gia đấu tranh chống lại các tệ nạn xã hội, những phản văn hóa, góp phần thiết thực vào xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư. Trong quá trình này, thanh niên không ngừng đấu tranh chống lại những biểu hiện thiếu dũng khí, tư tưởng trung bình chủ nghĩa, né tránh, sợ trách nhiệm hoặc đấu tranh thiếu căn cứ khoa học, mang tính ngẫu hứng.

Những biểu hiện vai trò thanh niên quân đội trong xây dựng môi trường văn hóa ở đơn vị cơ sở phản ánh mối quan hệ biện chứng giữa thanh niên quân đội với các yếu tố cấu thành môi trường văn hóa hết sức sâu sắc. Những nội dung đó quan hệ chặt chẽ với nhau, có sự tương tác, thâm nhập và chuyển hóa lẫn nhau hợp thành một chỉnh thể, phác họa và thể hiện rõ ràng vai trò thanh niên quân đội trong xây dựng môi trường văn hóa ở đơn vị cơ sở.

______________

1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2016, tr.162-163.

2. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ 9 BCHTƯ khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2014, tr.51.

Nguồn : Tạp chí VHNT số 394, tháng 4-2017

Tác giả : NGUYỄN THANH HẢI