Xây dựng nhân cách người chiến sĩ công an nhân dân – Tiếp cận từ góc độ văn hóa

76 năm qua dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng; sự ủng hộ, giúp đỡ của nhân dân; phối kết hợp giữa các lực lượng, ban, ngành, nhất là quân đội; hợp tác với công an khu vực và quốc tế; Công an nhân dân (CAND) Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh, trưởng thành và phát triển về số lượng, chất lượng, dũng cảm, mưu trí vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, phức tạp hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, giữ vững an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đem lại cuộc sống bình yên, hạnh phúc cho nhân dân; góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hiện nay. Xây dựng nhân cách người chiến sĩ CAND, nhất là những giá trị văn hóa về đạo đức, lối sống của các thế hệ công an đã vun đắp, tạo dựng nên là rất quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến việc hoàn thành các yêu cầu, mục tiêu, nhiệm vụ mà Đảng đã xác định cho lực lượng CAND.

Tiếp cận dưới góc độ văn  hóa  về  xây dựng  nhân  cách  người chiến sĩ CAND có thể nhận thấy đó là tổng hợp những cách  thức,  phương  pháp sống và làm việc của người chiến  sĩ CAND  được  đúc kết, thâu tóm từ thực tiễn, nâng  lên  thành những giá trị văn hóa chuẩn mực để mọi người, nhân dân nhìn vào  là  sự  tiêu  biểu,  mẫu mực về phẩm chất đạo đức, lối sống, luôn giữ mãi được hình ảnh đẹp người cán bộ, chiến sĩ công an trong lòng nhân dân. Khi nói đến văn hóa, có thể nhận thấy đó là những tinh túy, tiêu biểu nhất đã được gạn đục, khơi trong, chưng cất qua nhiều lăng kính khác nhau, luôn được gìn giữ, lưu truyền và lan tỏa qua các thế hệ khác nhau, tồn tại mãi, trở thành bất biến với mỗi con người, có vai trò quan trọng trong đời sống sinh hoạt hằng ngày để phân biệt, đánh giá văn hóa của người này với người khác, dân tộc này với dân tộc khác. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khái quát thành luận điểm nổi tiếng “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi” và  luận điểm này đã  trở  thành nguyên  tắc chi phối, định hướng, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt cho sự phát triển nền văn hóa nước ta trong lịch sử đấu tranh chống giặc ngoại xâm và xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hiện nay. Kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa và xây dựng văn hóa, Đảng ta trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam đã không ngừng quan tâm, chăm lo đến xây dựng đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân, xem văn hóa là nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là mục tiêu, động lực, phát triển bền vững của đất nước. Trong Đề cương văn hóa Việt Nam năm 1943, Đảng ta đã nêu ra ba nguyên tắc lớn trong cuộc vận động xây dựng nền văn hóa Việt Nam: dân tộc hóa, đại chúng hóa và khoa học hóa. Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, xác định văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội. Đại hội XIII của Đảng tiếp tục nhấn mạnh: phát triển con người gắn kết chặt chẽ với xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Như vậy, có thể khẳng định: văn hóa là sức mạnh nội sinh, là nền tảng tinh thần vững chắc không thể thiếu được đối với sự phát triển ổn định, bền vững của đất nước, nhất là trong bối cảnh toàn cầu hóa, mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, thực hiện khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc hiện nay.

CAND Việt Nam từ nhân dân mà ra, vì nhân dân phục vụ, lấy sự bình yên, hạnh phúc của nhân dân làm động lực, mục tiêu cho sự phấn đấu, trưởng thành, phát triển của mình. Xây dựng nhân cách người chiến sĩ CAND về thực chất là sự quán triệt và nghiêm túc thực hiện nội dung sáu điều Bác Hồ dạy lực lượng CAND: “Tư cách người Công an cách mạng là: Đối với tự mình phải: cần, kiệm, liêm, chính. Đối với đồng sự phải: thân ái, giúp đỡ. Đối với Chính phủ phải: tuyệt đối trung thành. Đối với nhân dân phải: kính trọng, lễ phép. Đối với công việc phải:tận tụy. .Đối với địch phải: cương quyết, khôn khéo” (1) Sáu điều dạy lực lượng CAND là sự khái quát về hình tượng, phong cách, nét đẹp văn hóa về phát triển nhân cách người chiến sĩ CAND thời kỳ mới. Đây cũng là cơ sở thực tiễn rất quan trọng để người chiến sĩ CAND soi chiếu vào từng hành động, việc làm của mình với mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ mà ngành Công an đặt ra. Nhân cách người chiến sĩ CAND được biểu hiện rất rõ thông qua việc chấp hành các chế độ, quy định, điều lệ của lực lượng CAND, ở những mối quan hệ, ứng xử, giải quyết với đồng chí, đồng đội và nhất là đối với nhân dân. Qua đó, góp phần lan tỏa nét đẹp văn hóa, hình ảnh người chiến sĩ CAND “Vì nước quên thân, vì dân phục vụ”, đáp ứng nhu cầu, mong mỏi của nhân dân, chấn yên các loại tội phạm, bảo đảm cuộc sống bình yên, tập trung cống hiến, lao động sản xuất, phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần, đáp ứng mục tiêu, nhiệm vụ xây dựng con người gắn với phát triển văn hóa của Đảng, Nhà nước ta hiện nay.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, mở cửa, hội nhập sâu rộng vào quốc tế, đặc biệt là những tác động của mặt trái cơ chế thị trường đã làm cho một bộ phận cán bộ, chiến sĩ CAND không giữ được mình, bị danh vọng, địa vị, tiền tài, lợi ích vật chất, cám dỗ làm lu mờ nhận thức và hành động, đánh mất hình ảnh đẹp người chiến sĩ CAND, vi phạm pháp luật; những vấn đề về đạo đức, lối sống văn hóa trong sạch, lành mạnh, giản dị, ứng xử với nhân dân có phần bị lãng quên, chưa được quan tâm đúng mức. Từ đó, dẫn đến những xô xát, hiểu nhầm, thái quá giữa một số cán bộ CAND khi tiếp xúc, ứng xử, giải quyết mối quan hệ không chỉ ở nơi làm việc mà còn ở những nơi công cộng bên ngoài xã hội; một số do mất cảnh giác đã mắc mưu của tội phạm dính vào vòng lao lý. Thực tế cho thấy, trong những năm qua, Đảng, Nhà nước, Bộ Công an đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng lực lượng CAND vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, văn hóa ứng xử cho cán bộ, chiến sĩ CAND trong quá trình làm việc, cũng như trong đời sống sinh hoạt đời thường. Bộ Công an đã phát động trong toàn lực lượng thực hiện cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước Vì bình yên cuộc sống, phong trào CAND học tập, thực hiện 6 điều Bác Hồ dạy; Phong trào thi đua yêu nước vì an ninh Tổ quốc; Đẩy mạnh việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, CAND vì nước quân thân, vì dân phục vụ, CAND chấp hành nghiêm điều lệnh, xây dựng nếp sống văn hóa vì nhân dân phục vụ, Chỉ thị số 07/CT-BCA-X11 ngày 26-10-2016 của Bộ trưởng Bộ Công an về Tăng cường lãnh đạo nâng cao văn hóa ứng xử CAND trong tình hình mới… Thông qua những cuộc vận động, phong trào trên đã góp phần tích cực, chủ động vào việc xây dựng nhân cách người chiến sĩ CAND có phẩm chất về đạo đức, lối sống, văn hóa, đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra ngày càng cao hiện nay. Để tiếp tục thực hiện có hiệu quả cuộc vận động Xây dựng phong cách người CAND bản lĩnh, nhân văn, vì nhân dân phục vụ, xây dựng lực lượng CAND đến năm 2030 đạt được tổng thể 4 nội dung mà Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã xác định: cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện tiêu cực, tham nhũng, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, xây dựng nhân cách về văn hóa của người chiến sĩ CAND, cần tập trung vào một số giải pháp sau:

Quán triệt và thực hiện nghiêm túc sáu điều dạy lực lượng CAND của Chủ tịch Hồ Chí Minh, quy định, chỉ thị, hướng dẫn, yêu cầu của Bộ Công an

Đây là giải pháp quan trọng có ý nghĩa hàng đầu để xây dựng nhân cách người chiến sĩ CAND có đạo đức, lối sống, văn hóa trong sáng, lành mạnh, giản dị, gần gũi với nhân dân, luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Những lời Bác Hồ dạy và các quy định, chỉ thị, hướng dẫn, yêu cầu của Bộ Công an là sự khát quát, thâu tóm đầy đủ, bản chất, sâu sắc bản lĩnh, tính nhân văn, vì nhân dân phục vụ của người chiến sĩ CAND. Tự bản thân mỗi người chiến sĩ CAND phải tự mình quán triệt và nghiêm túc thực hiện những lời dạy của Bác Hồ, yêu cầu, nhiệm vụ của ngành Công an, không làm những việc để mang tai tiếng, ảnh hưởng đến uy tín, hình ảnh người chiến sĩ CAND trong lòng nhân dân; Sự quán triệt và nghiêm túc thực hiện những lời dạy của Bác Hồ, yêu cầu, nhiệm vụ của ngành Công an được biểu hiện cụ thể, thiết thực thông qua công tác, chiến đấu của người chiến sĩ CAND, đó là tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân; có bản lĩnh chính trị vững vàng, dũng cảm, cương quyết, khôn khéo, mưu lược; không ngại khó, ngại khổ, linh hoạt, sáng tạo trong xử trí các tình huống, sự việc; thân thiện, niềm nở, liêm khiết, có văn hóa trong ứng xử với nhân dân… Thường xuyên tu dưỡng phấn đấu không ngừng, nhất là về năng lực, phẩm chất đạo đức, lối sống, văn hóa của người chiến sĩ CAND trong tình hình mới; đối chiếu, so sánh những hành động, việc làm của mình trong công tác, chiến đấu với nội dung sáu điều Bác Hồ dạy lực lượng CAND, yêu cầu, nhiệm vụ của ngành Công an đã làm được gì, chưa làm được gì, từ đó đặt ra những hình thức, biện pháp mới cho phù hợp với đặc điểm, tính chất, nhiệm vụ công tác. Bất luận trong điều kiện, hoàn cảnh nào, ở những cương vị, chức trách khác nhau, người chiến sĩ CAND phải luôn thể hiện được vai trò nòng cốt trong sự nghiệp bảo vệ an ninh chính trị, giữ gìn trật tự an toàn xã hội, bảo vệ cuộc sống bình yên, hạnh phúc của nhân dân.

Xây dựng đạo đức, lối sống có văn hóa của người chiến sĩ CAND trong công tác và đời sống sinh hoạt hằng ngày

Đây là giải pháp có ý nghĩa quyết định đến việc xây dựng, phát triển và hoàn thiện nhân cách người chiến sĩ CAND trong mọi điều kiện, hoàn cảnh, góp phần nâng cao vị thế, uy tín, niềm tin của nhân dân với lực lượng CAND. Đạo đức, lối sống có văn hóa của người chiến sĩ CAND sẽ góp phần lan tỏa hành động, việc làm tốt trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ ở từng bộ phận, lực lượng được giao, đó là trong sinh hoạt, công tác tại đơn vị phải luôn chấp hành nghiêm kỷ luật, quy định của ngành Công an, nói và làm theo điều lệnh của ngành Công an, có phương pháp, tác phong làm việc khoa học, khẩn trương, tích cực, chủ động, luôn nhận và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; ứng xử, giải quyết các mối quan hệ trong và ngoài đơn vị đúng với cấp bậc, chức vụ, tuổi quân, tuổi đời; tích cực tham gia vào hoạt động xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, theo tiêu chuẩn “Đơn vị văn hóa, gương mẫu, chấp hành điều lệnh CAND”; trong các mối quan hệ ứng xử, người cán bộ, chiến sĩ CAND phải thể hiện là người có văn hóa, điều này được thể hiện rất rõ qua Thông tư 27/2017/TT-BCA ngày 22-8-2017 của Bộ Công an Quy định về quy tắc ứng xử của CAND với các phương diện: ứng xử với nhân dân; ứng xử với người vi phạm pháp luật; ứng xử nơi địa bàn cư trú… Mỗi người chiến sĩ CAND phải thể hiện rõ năng lực, phẩm chất uy tín của mình là người được đào tạo, học hành cơ bản, trải qua những môi trường giáo dục, công tác ở những cương vị khác nhau, cần có thái độ, hành vi ứng xử có văn hóa, đặc biệt là trong lời nói, phát ngôn phải chuẩn mực, đúng sự thật, sự việc, không được tô hồng, bôi đen, hoặc bóp méo làm biến dạng bản chất của vấn đề sang hướng khác. Muốn vậy, mỗi cán bộ, chiến sĩ CAND phải thường xuyên trau dồi kiến thức chuyên ngành và các lĩnh vực xã hội khác, tích lũy tri thức để giải thích, phân tích trong các mối quan hệ công tác, công việc được thuận lợi, suôn sẻ; luôn giữ thái độ bình tĩnh, tự tin, ứng xử linh hoạt, mềm dẻo, sáng tạo; không được có hành động, cử chỉ thiếu chuẩn mực về văn hóa với nhân dân; trong sinh hoạt gia đình và nơi cư trú, chiến sĩ CAND phải thật sự gương mẫu tiêu biểu về đạo đức, lối sống có văn hóa, là chỗ dựa vững chắc về tinh thần cho gia đình, địa bàn cư trú; chủ động tuyên truyền mọi người trong gia đình và nhân dân nơi cư trú chấp hành nghiêm đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước, nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, không để các loại tội phạm hoạt động ở địa bàn cư trú; tham gia cùng với nhân dân xây dựng địa bàn cư trú đoàn kết, ổn định, phát triển, giữ gìn trật tự an ninh, an toàn xã hội, bảo đảm sự bình yên, hạnh phúc của gia đình và địa bàn cư trú sinh hoạt… Để đạt được những nội dung, yêu cầu trên, từng cán bộ, chiến sĩ CAND phải luôn giữ mình, đặt mình vào tổ chức, suy tính kỹ lưỡng, nhìn trước và sau xem hành động, việc làm của mình có ảnh hưởng gì đến đơn vị, gia đình, nhân dân không; phát huy vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp, nhất là thủ trưởng cơ quan, đơn vị trong quản lý, giáo dục, bồi dưỡng, xây dựng phẩm chất, nhân cách người chiến sĩ CAND tận tình, nhân văn, mẫu mực, vì nhân dân phục vụ.

Kiên quyết xử lý những cán bộ, chiến sĩ CAND chấp hành không nghiêm pháp luật, kỷ luật của ngành Công an, nhất là để xảy ra những tiêu cực, tham nhũng, gây bức xúc trong xã hội

Để giữ vững hình ảnh người chiến sĩ CAND tận trung với Đảng, tận hiếu với dân, bên cạnh việc làm tốt công tác xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, xây dựng tướng mạnh, quân tinh; lực lượng CAND phải làm tốt việc đấu tranh với những hiện tượng tiêu cực trong nội bộ, những cán bộ, chiến sĩ công an có biểu hiện lợi dụng chức vụ, quyền hạn để bảo kê, che đậy, lọt lưới tội phạm, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống cần phải xử lý nghiêm minh theo đúng quy định của pháp luật, theo quan điểm, chủ trương của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ”, bất kể ai vi phạm kỷ luật Đảng, quan hệ không trong sáng với nhân dân đều bị xử lý, thậm chí đưa ra khỏi ngành Công an nếu vi phạm nghiêm trọng. Muốn vậy, cần đề cao trách nhiệm nêu gương của mỗi cán bộ, chiến sĩ công an; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp đối với cán bộ, chiến sĩ công an khi làm nhiệm vụ, giải quyết các mối quan hệ trong và ngoài xã hội; phát huy vai trò giám sát, tố giác của quần chúng nhân dân đối với những cán bộ, chiến sĩ công an lòng dạ không trong sáng, câu kết với tội phạm, ức hiếp nhân dân; thường xuyên đẩy mạnh việc học tập, làm theo tư tưởng đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh của người chiến sĩ CAND, lấy hiệu quả công việc làm tiêu chuẩn, thước đo đánh giá năng lực, phẩm chất về đạo đức, lối sống có văn hóa của người chiến sĩ CAND; biểu dương, khen thưởng, động viên kịp thời những chiến sĩ CAND có hoàn cảnh khó khăn, luôn chuyên tâm vào công việc, nỗ lực hết mình hoàn thiện phẩm chất nhân cách người chiến sĩ CAND trên mặt trận đấu tranh phòng, chống các loại tội phạm, giữ gìn an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội. 

Xây dựng nhân cách người chiến sĩ CAND, tiếp cận từ góc độ văn hóa không phải là cái gì đó quá cao siêu, xa vời, xa rời thực tiễn, đó là toàn bộ những hành động, việc làm của chiến sĩ CAND trong công tác, đời sống sinh hoạt hằng ngày, thể hiện sự ý thức cao về tầm nhìn văn hóa của mình, không để đánh mất bản  thân mình  trong một xã hội với các mối quan hệ phong phú, đa dạng, chằng chịt và phức tạp hiện nay. Thực hiện tốt những nội dung, biện pháp trên là góp phần xây dựng nhân cách người chiến sĩ CAND “Vì nước quên thân, vì dân phục vụ”, xứng đáng là “thanh bảo kiếm” của Đảng, Nhà nước và nhân dân, góp phần bảo vệ nền độc lập tự do của đất nước, bảo vệ sinh mệnh của Đảng và bảo vệ vững chắc chế độ, vì tự do và hạnh phúc của nhân dân.

_____________

1. Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.406-407.

Tài liệu tham khảo

1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021.

2. Tô Lâm, Mãi mãi xứng đáng là “thanh bảo kiếm” bảo vệ Đảng, Nhà nước, Tổ quốc và Nhân dân, dangcongsan.vn, 18-8-2020.

THS LÊ ANH DŨNG

Nguồn: Tạp chí VHNT số 473, tháng 9-2021